در دنیای امروز، جنگ دیگر فقط با تفنگ و تانک پیش نمی‌رود. سلاح‌های دیجیتال جای مهمی در درگیری‌های بین‌المللی پیدا کرده‌اند. یکی از جدی‌ترین و پیچیده‌ترین نمونه‌ها، جنگ سایبری بین ایران و آمریکا است. این درگیری فقط به زیرساخت‌های فناوری محدود نمی‌شود، بلکه بخش بزرگی از آن، جنگ بر سر اطلاعات و ذهن مردم است—جایی که سواد رسانه‌ای اهمیت حیاتی پیدا می‌کند.
جنگ سایبری به مجموعه‌ای از اقدامات خرابکارانه، جاسوسی، نفوذ یا انتشار اطلاعات نادرست در فضای مجازی گفته می‌شود که برای ضربه زدن به زیرساخت‌های حیاتی یا افکار عمومی کشورها انجام می‌شود. این جنگ‌ها معمولاً در سکوت و بی‌صدا اتفاق می‌افتند، اما پیامدهای سنگینی دارند.
2009–2010: ویروس استاکس‌نت (Stuxnet) توسط آمریکا و اسرائیل برای آسیب زدن به تأسیسات هسته‌ای ایران طراحی شد. این اولین سلاح سایبری شناخته‌شده در تاریخ بود.
دهه ۲۰۱۰ به بعد: حملات سایبری دوطرفه شدت گرفت. ایران متهم به حملات به بانک‌های آمریکایی، و آمریکا متهم به حمله به سیستم‌های ارتباطی و صنعتی ایران شد.
2020–تا امروز: حملات گسترده به رسانه‌ها، پلتفرم‌های اطلاعاتی، و همچنین انتشار اطلاعات ساختگی از دو طرف مشاهده شده. جنگ دیگر فقط بر سر اطلاعات نیست، بلکه بر سر باور مردم است.
1. پروپاگاندا (تبلیغات هدفمند): جنگ سایبری اغلب با انتشار اخبار ساختگی، کلیپ‌های جعلی، و هشتگ‌سازی‌های سازمان‌یافته همراه است. هدف، کنترل افکار عمومی و هدایت احساسات جامعه است.
2. عملیات روانی:گاهی هدف حمله سایبری، فقط ایجاد ترس و ناامنی است. مثل خبرسازی درباره‌ی قطع اینترنت یا هک شدن سامانه‌های حیاتی که حتی اگر واقعیت نداشته باشد، اثر روانی شدیدی دارد.
3. اخبار جعلی و شبه‌تحلیل‌ها:بسیاری از کاربران در فضای مجازی به‌راحتی اخبار بدون منبع را منتشر می‌کنند. نبود سواد رسانه‌ای باعث می‌شود مردم نتوانند تشخیص دهند چه چیزی واقعیت دارد و چه چیزی ساختگی‌ست.
۱. راستی‌آزمایی منابع
هر خبری را از چند منبع معتبر بررسی کنیم. منابع بی‌نام، کانال‌های ناشناس یا صفحات تازه‌تأسیس در شبکه‌های اجتماعی قابل‌اعتماد نیستند.
۲. شناخت ساختار پروپاگاندا
آگاهی از تکنیک‌های عملیات روانی، مثل استفاده از تصاویر احساسی یا جملات تحریک‌آمیز، به ما کمک می‌کند فریب نخوریم.
۳. آموزش به دیگران
یکی از وظایف افرادی که سواد رسانه‌ای بالاتری دارند، آموزش اطرافیان است—به‌خصوص نسل جوان که بیشتر در معرض اطلاعات نادرست هستند.
نتیجه‌گیری
جنگ سایبری میان ایران و آمریکا، تنها نبردی بین دو کشور نیست؛ بلکه بخشی از یک نبرد جهانی در حوزه اطلاعات و آگاهی عمومی‌ست. در چنین شرایطی، سواد رسانه‌ای نه فقط یک مهارت، بلکه یک ضرورت برای بقا در عصر دیجیتال است. اگر می‌خواهیم قربانی جنگ روانی و اطلاعاتی نشویم، باید آگاه، منتقد، و مسئول باشیم.
آرش حدادیان
موسس و مدیرعامل کنشگران فضای مجازی
