با گسترش روزافزون فناوری‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی، دنیای رسانه‌ها به سرعت در حال تحول است. رسانه‌های اجتماعی نه تنها شیوه‌های ارتباطی ما را تغییر داده‌اند، بلکه در حال تبدیل شدن به مهم‌ترین منبع اطلاع‌رسانی و تعامل در جوامع مختلف هستند. در این فضا، سواد رسانه‌ای به یکی از مهارت‌های حیاتی تبدیل شده است که افراد باید آن را در جهت استفاده هوشمندانه و مسئولانه از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فرا بگیرند. این مقاله به تحلیل آینده سواد رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی خواهد پرداخت و نقش آن‌ها را در شکل‌گیری جوامع آگاه‌تر و هوشمندتر بررسی خواهد کرد.
دنیای رسانه‌ها و فناوری‌های دیجیتال در حال تغییرات چشمگیری است و پیش‌بینی می‌شود که این تحولات در آینده نیز ادامه یابد. در آینده‌ای نه‌چندان دور، برخی از مهم‌ترین تحولات در دنیای رسانه‌ها عبارتند از:
هوش مصنوعی و تولید محتوا: با پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه هوش مصنوعی، شاهد خواهیم بود که بخش زیادی از تولید محتوا در رسانه‌ها توسط ربات‌ها و سیستم‌های هوش مصنوعی انجام خواهد شد. این روند چالش‌هایی را در زمینه صحت و دقت اطلاعات به همراه خواهد داشت.
واقعیت مجازی و واقعیت افزوده: رسانه‌های اجتماعی به تدریج به سمت استفاده از فناوری‌های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) حرکت می‌کنند. این فناوری‌ها تجربه‌های جدیدی از تعامل با محتواهای دیجیتال را فراهم می‌کنند که می‌تواند به شیوه‌های جدید ارتباطی در شبکه‌های اجتماعی منجر شود.
شخصی‌سازی محتوا: سیستم‌های هوشمند می‌توانند محتوا را براساس علایق، رفتارها و ترجیحات هر فرد شخصی‌سازی کنند. این امر باعث می‌شود که افراد بیشتر به محتوای خاص خود دسترسی داشته باشند، اما در عین حال می‌تواند منجر به “حباب اطلاعات” شود که افراد را در معرض دیدگاه‌های محدود قرار می‌دهد.
آموزش سواد رسانه‌ای در دنیای امروز، اهمیت بسیار زیادی دارد و در آینده نیز به یکی از ارکان اصلی تربیت فردی و اجتماعی تبدیل خواهد شد. به طور خاص، آموزش سواد رسانه‌ای به افراد کمک می‌کند تا بتوانند:
تشخیص منابع معتبر و غیرمعتبر: در آینده‌ای نزدیک، حجم اطلاعات منتشر شده در فضای مجازی بسیار بیشتر از امروز خواهد بود و تشخیص اطلاعات معتبر از نادرست، چالشی جدی خواهد بود. سواد رسانه‌ای به افراد کمک می‌کند تا به راحتی از منابع معتبر اطلاعات بهره‌برداری کنند.
ایجاد تفکر انتقادی: با آموزش سواد رسانه‌ای، افراد یاد می‌گیرند که نسبت به محتوای رسانه‌ای و اخبار، رویکردی انتقادی داشته باشند. آن‌ها قادر خواهند بود تا تحلیل کنند که آیا اطلاعات ارائه شده قابل اعتماد است یا خیر و چه اهدافی پشت آن‌ها قرار دارد.
مقابله با اخبار جعلی و دستکاری‌شده: در آینده، با گسترش استفاده از تکنیک‌های مانند “deepfake” و اطلاعات جعلی، نیاز به سواد رسانه‌ای بیشتر از همیشه احساس خواهد شد. افراد باید توانایی تشخیص اخبار جعلی را داشته باشند و از انتشار و اشتراک‌گذاری اطلاعات نادرست اجتناب کنند.
مسئولیت اجتماعی در استفاده از رسانه‌ها: آموزش سواد رسانه‌ای به افراد این امکان را می‌دهد که از رسانه‌ها به شیوه‌ای مسئولانه و اخلاقی استفاده کنند و از آسیب‌های احتمالی آن‌ها جلوگیری کنند.
فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در حال رشد و تغییرات سریع هستند. پیش‌بینی می‌شود که در آینده روندهای جدیدی در این فضا ظهور پیدا کند که بر شیوه‌های ارتباطی، اجتماعی و اقتصادی تاثیرگذار باشد:
رشد شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز: با افزایش نگرانی‌ها در خصوص حریم خصوصی و کنترل اطلاعات توسط شرکت‌های بزرگ، ممکن است در آینده شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز (که به افراد اجازه می‌دهند اطلاعات خود را کنترل کنند) محبوبیت بیشتری پیدا کنند.
افزایش استفاده از رسانه‌های اجتماعی در تجارت و اقتصاد دیجیتال: شبکه‌های اجتماعی به ابزارهای قدرتمندی برای تجارت و بازاریابی تبدیل شده‌اند. در آینده، این روند حتی بیشتر خواهد شد و افراد و شرکت‌ها به شیوه‌های جدیدتری از تبلیغات و تعاملات تجاری دست خواهند یافت.
توسعه رسانه‌های اجتماعی بصری و ویدیویی: با رشد تکنولوژی‌های موبایل و بهبود کیفیت اینترنت، شبکه‌های اجتماعی بصری (مانند اینستاگرام و TikTok) به مراتب بیشتر از امروز خواهند شد و نقش بیشتری در تعاملات روزمره مردم خواهند داشت.
سازمان “کنشگران فضای مجازی” (کنشگر پروران فضای مجازی) به عنوان یک نهاد پیشرو در زمینه آموزش سواد رسانه‌ای و دیجیتال، دغدغه‌های خاصی در زمینه آینده رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دارد. این سازمان معتقد است که آموزش سواد رسانه‌ای باید به عنوان یک ضرورت در برنامه‌های آموزشی و تربیتی جوامع مورد توجه قرار گیرد. همچنین این سازمان به شدت بر لزوم ترویج تفکر انتقادی، مسئولیت اجتماعی در استفاده از فضای مجازی، و توانمندسازی افراد در برابر تهدیدات جدید فضای دیجیتال تاکید دارد. در این راستا، “کنشگران فضای مجازی” با ارائه دوره‌ها، کارگاه‌ها و منابع آموزشی، قصد دارد تا به توانمندسازی جامعه در مواجهه با چالش‌های فضای مجازی کمک کند و نقش مهمی در ارتقاء سواد رسانه‌ای افراد ایفا کند.
آینده سواد رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی در پی تحولات تکنولوژیک و تغییرات اجتماعی به سرعت در حال تحول است. برای اینکه افراد در این دنیای دیجیتال پیچیده و پر از اطلاعات، به درستی حرکت کنند، آموزش سواد رسانه‌ای بیش از همیشه اهمیت خواهد داشت. سازمان‌هایی مانند “کنشگران فضای مجازی” با اهداف آموزشی خود می‌توانند نقشی کلیدی در توانمندسازی جامعه ایفا کنند و مردم را در برابر چالش‌های پیش رو در فضای مجازی آماده سازند.
