مقدمه:
در عصری که افکار عمومی بیش از هر زمان دیگری در بسترهای دیجیتال شکل می‌گیرد، ضرورت اشراف و رصد مستمر فضای مجازی به امری حیاتی برای نهادهای فرهنگی، دینی و حکمرانی تبدیل شده است. «طرح عیون» با هدف تهیه و ارائه گزارش‌های تحلیلی، هفتگی و هدفمند از وضعیت فضای مجازی استان کرمانشاه طراحی شده است تا به تصمیم‌گیران فرهنگی استان از جمله دفتر نماینده محترم ولی‌فقیه، نگاهی روزآمد، راهبردی و مبتنی بر داده نسبت به تحولات اجتماعی و فرهنگی استان در فضای مجازی ارائه دهد.
عیون در سنت اسلامی به نیروهای اطلاعاتی صدر اسلام اطلاق می‌شد که وظیفه‌شان شناسایی دقیق وضعیت جبهه دشمن، رصد توانمندی‌ها، نقاط قوت و ضعف، و ارائه گزارش به فرماندهی بود. در دنیای امروز نیز، فضای مجازی به جبهه‌ای نوین و سرنوشت‌ساز تبدیل شده که برای موفقیت در آن، نیاز به نیروهای «عیون» است: کارشناسان، تحلیل‌گران و فعالان فرهنگی دیجیتال که در خط مقدم جهاد تبیین قرار دارند.
طرح عیون با رویکردی آینده‌نگرانه و تحلیلی، اهداف کلیدی زیر را دنبال می‌کند تا اشراف فرهنگی، حکمرانی رسانه‌ای و توانمندسازی تصمیم‌سازان دینی و اجتماعی استان کرمانشاه را در بستر فضای مجازی محقق سازد:
طراحی سازوکاری دقیق، مستمر و علمی برای پایش روندها، رفتارها و محتواهای پرنفوذ فضای مجازی با بهره‌گیری از داده‌کاوی، هوش مصنوعی و تحلیل محتوای شبکه‌های اجتماعی.
تولید گزارش‌های تحلیلی معتبر و کاربردی به‌منظور ارتقاء سطح تصمیم‌سازی فرهنگی دفاتر دینی و حاکمیتی و پرهیز از اقدامات مبتنی بر حدس و گمان یا اطلاعات ناقص.
شناسایی زودهنگام پدیده‌های تهدیدآمیز مانند شایعه‌سازی، هتک حرمت اعتقادات دینی یا جریان‌سازی ضدنظام، در کنار بهره‌برداری هدفمند از فرصت‌های اجتماعی، فرهنگی و ارزشی پنهان در دل بستر دیجیتال.
نمایش چهره‌ای فعال، آگاه، و روزآمد از نهاد امامت جمعه در میدان نبرد نرم، با بهره‌گیری از ابزارهای تحلیلی برای تعامل مؤثر با افکار عمومی و پاسخ‌گویی به نیازهای نسل جدید.
تأمین سوژه، زمینه و داده‌های مورد نیاز برای تولید سریع، هوشمندانه و اثربخش محتوای دینی، اجتماعی و تبلیغی در قالب‌های چندرسانه‌ای، هم‌راستا با خط جهاد تبیین و مقابله با جنگ ترکیبی رسانه‌ای.
طرح «عیون» با تکیه بر استانداردهای نوین در پایش فضای مجازی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناورانه و رسانه‌ای، دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که آن را از سایر اقدامات مشابه متمایز می‌سازد:
کلیه اطلاعات و تحلیل‌ها در این طرح، مبتنی بر داده‌های استخراج‌شده از منابع مشخص، معتبر و شفاف بوده و امکان بررسی و صحت‌سنجی آن‌ها برای نهادهای مسئول وجود دارد. این ویژگی اعتمادپذیری و اثربخشی گزارش‌ها را چندین برابر می‌سازد.
طراحی گرافیکی و بصری محتوا، باعث می‌شود تصمیم‌گیران بدون نیاز به مطالعه گزارش‌های بلند، در سریع‌ترین زمان به درک روشنی از روندها و تحولات فضای مجازی استان دست پیدا کنند. نهایتاً سه صفحه برای هر گزارش هفتگی در نظر گرفته شده است.
گزارش‌ها به‌صورت منظم و بدون وقفه، در بازه‌های هفتگی منتشر می‌شوند؛ این استمرار، امکان پایش روندها و پاسخ سریع به تهدیدات را فراهم کرده و برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای دفاتر فرهنگی و دینی استان ممکن می‌سازد.
محتوای گزارش‌ها به‌گونه‌ای تدوین می‌شود که مستقیماً در تدوین محتوای خطبه‌های نماز جمعه، تنظیم بیانیه‌ها، تولید محتوای دینی و طراحی پروژه‌های فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.
با استفاده از ابزارهای تخصصی تحلیل محتوا، واکنش کاربران، جریان‌سازها، گفتمان‌ها و احساسات اجتماعی کاربران شناسایی و بررسی می‌شود؛ این تحلیل‌ها، امکان شناخت دقیق‌تری از فضای فرهنگی و رسانه‌ای استان فراهم می‌سازد.
استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته AI برای تحلیل محتوا، تشخیص الگوهای رفتاری، شناسایی ترندها و حتی هشداردهی نسبت به موج‌های مشکوک یا مدیریت‌شده، موجب افزایش سرعت و دقت تحلیل‌ها شده و افق آینده‌پژوهانه‌ای برای طرح فراهم می‌سازد.
گزارش‌های هفتگی طرح عیون با رویکردی هدفمند و ساختارمند طراحی شده‌اند تا ضمن پوشش مؤثر رویدادهای فضای مجازی استان، زمینه تحلیل، تصمیم‌سازی و اقدام عملی را برای مسئولان فرهنگی، دینی و اجتماعی فراهم آورند. این ساختار از شش بخش اصلی تشکیل شده است:
شناسایی و بررسی پست‌ها و محتواهایی که بیشترین بازدید، مشارکت یا بازنشر را در شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب داشته‌اند (مانند توییتر، اینستاگرام، تلگرام و…). این تحلیل‌ها زمینه‌ای برای درک علایق عمومی و دغدغه‌های کاربران استان فراهم می‌کند.
استخراج کلیدواژه‌ها و هشتگ‌هایی که در طول هفته در میان کاربران استان برجسته شده‌اند، با هدف شناسایی جریان‌های ذهنی و گفتمان‌های پررنگ در فضای مجازی کرمانشاه.
بررسی محتواهایی که به‌صورت سازمان‌یافته یا تأثیرگذار در سطح استان انتشار یافته‌اند و توانسته‌اند جریان یا کمپینی خاص را شکل دهند؛ اعم از جریان‌سازی‌های داخلی یا با منشأ بیرونی.
سنجش فضای احساسی حاکم بر کاربران استان در قبال اخبار و تحولات هفته، با بهره‌گیری از ابزارهای تحلیل احساسات. این بخش به فهم عمیق‌تری از واکنش افکار عمومی و احتمالات تنش یا همراهی کمک می‌کند.
انتخاب پست‌ها یا داده‌هایی که قابلیت استفاده در خطبه‌ها، بیانیه‌ها، محتواهای تبلیغی یا جلسات فرهنگی را دارند، با تأکید بر کاربردی‌سازی یافته‌های گزارش برای تصمیم‌گیران و فعالان.
تدوین توصیه‌ها و راهکارهای مشخص برای اتخاذ مواضع مناسب، تولید محتوای مؤثر، برنامه‌ریزی فرهنگی یا مقابله با موج‌های رسانه‌ای منفی. این بخش، حلقه نهایی اتصال میان تحلیل و اقدام است.
اجرای مستمر و منظم طرح عیون در کرمانشاه، می‌تواند در افق میان‌مدت و بلندمدت، تحولاتی بنیادین در جایگاه دفتر امام جمعه، نقش آن در فضای مجازی و اثرگذاری فرهنگی آن رقم بزند. مهم‌ترین این دستاوردها عبارتند از:
۱. مرجعیت فرهنگی و رسانه‌ای دفتر نماینده ولی‌فقیه
با اجرای طرح عیون، دفتر امام جمعه کرمانشاه به مرجعی معتبر و پیشرو در تحلیل فضای مجازی، تبیین گفتمان دینی و هدایت فرهنگی استان تبدیل می‌شود. این مرجعیت، نه‌تنها باعث افزایش جایگاه اجتماعی و فرهنگی دفتر می‌شود، بلکه آن را به یکی از منابع اصلی رجوع فعالان رسانه‌ای، فرهنگی و حتی تصمیم‌گیران تبدیل خواهد کرد.
۲. الگوسازی ملی برای دفاتر ائمه جمعه کشور
مدل بومی و موفق اجرای عیون در کرمانشاه می‌تواند به‌عنوان یک الگوی ملی در اختیار سایر دفاتر نمایندگان ولی‌فقیه در سراسر کشور قرار گیرد. این الگوسازی، زمینه‌ساز تحول در نقش سنتی دفاتر ائمه جمعه و ارتقاء آن‌ها به بازیگران فعال در عرصه رصد، تحلیل و هدایت فضای مجازی خواهد بود.
۳. ایجاد ساختار رسمی و دائمی «دفتر تخصصی فضای مجازی»
با تثبیت طرح، امکان تأسیس یک دفتر دائمی با ساختار مشخص و نیروهای متخصص فراهم می‌شود؛ دفتری که مأموریت آن رصد تحولات روز فضای مجازی، تولید محتوای راهبردی، ارائه تحلیل‌های مستند و تعامل با فعالان فرهنگی و رسانه‌ای استان باشد. این دفتر به بازوی فکری و اجرایی دفتر امام جمعه در عرصه فضای مجازی تبدیل خواهد شد.
۴. تقویت گفتمان انقلاب اسلامی در بستر دیجیتال
عیون با بهره‌گیری از تحلیل داده‌ها و شناخت دقیق از مخاطبان، بستری برای بازتولید هوشمندانه مفاهیم انقلاب اسلامی فراهم می‌سازد. از طریق روایت‌پردازی مؤثر درباره سبک زندگی اسلامی، هویت بومی-ملی، ارزش‌های دینی و مفاهیم مقاومت، می‌توان در برابر جریان‌های معارض ایستاد و گفتمان انقلاب را در قلب نسل دیجیتال نهادینه کرد.
کرمانشاه با شاخص‌های هشداردهنده اجتماعی مواجه است:
در چنین شرایطی، فضای مجازی به آیینه‌ای از بحران‌ها و فرصت‌ها تبدیل شده که بی‌توجهی به آن به معنای عقب‌ماندن از تحولات اجتماعی است. عیون، تلاش می‌کند این خلأ را برای نهادهای حاکمیتی و فرهنگی پر کند.
مرجعیت فرهنگی و رسانه‌ای دفتر امام جمعه
طرح عیون توسط سازمان مردم‌نهاد کنشگران فضای مجازی طراحی شده است؛ نهادی متشکل از جوانان متخصص، متعهد و دارای سابقه میدانی در حوزه رسانه‌های اجتماعی. این سازمان، دارای تأییدیه رسمی از شورای اجتماعی کشور بوده و در همکاری نزدیک با نهادهای ملی و استانی، توانایی تولید مستمر و حرفه‌ای گزارش‌های تحلیلی را داراست.
طرح عیون، با هدف رصد و پایش مستمر فضای مجازی استان کرمانشاه، تلاشی راهبردی در راستای تحقق منویات امام خامنه‌ای (حفظه‌الله) در زمینه «لزوم حضور هوشمندانه و مؤثر در فضای مجازی» و تقویت جایگاه دینی و فرهنگی امام محترم جمعه و نماینده ولی‌فقیه در بستر دیجیتال است. این طرح، با بهره‌گیری از داده‌های معتبر، تحلیل‌های عمیق و ارائه گزارش‌های بصری و قابل فهم، تصویری دقیق و به‌روز از وضعیت شبکه‌های اجتماعی و کنش کاربران کرمانشاهی فراهم می‌کند.
این ابتکار، محصول سازمان مردم‌نهاد کنشگران فضای مجازی است؛ نهادی متشکل از جوانان دغدغه‌مند و متخصص که با دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی، سامانه‌های رصد و ابزارهای تحلیل هوشمند، توانایی تولید منظم گزارش‌های گرافیکی و تحلیلی را دارد.
شایان ذکر است که صلاحیت علمی و توانمندی‌های کنشگران فضای مجازی (در نامه ای به استانداری کرمانشاه) توسط کارگروه علمی و عملیاتی آسیب‌های اجتماعی در فضای مجازی شورای اجتماعی کشور به تأیید رسیده است.
عیون می‌تواند الگویی ملی برای دفاتر دیگر ائمه جمعه و نهادهای فرهنگی کشور باشد و در بلندمدت، زمینه‌ساز راه‌اندازی دفتر تخصصی فضای مجازی ذیل دفتر امام جمعه کرمانشاه گردد. چنین دفتری می‌تواند محور رصد، تولید و انتشار محتوای هدفمند در راستای جهاد تبیین باشد.
